Lý Tiểu Long

Lý Tiểu Long tên thật là Lý Chấn Phiên. Sinh ngày 27 tháng 11 năm 1940 tại San Francisco, mất ngày 20 tháng 7 năm 1973 tại Hồng Kông. Lý TIểu Long là một người Mĩ gốc Hoa, một diễn viên võ thuật nổi tiếng trong nền điện ảnh Mĩ và là người sáng lập võ phái Triệt quyền đạo.

Lý Tiểu Long sinh tại bệnh viện Jackson và lớn lên ở một khu phố người Hoa thuộc San Francisco, California; cha là Lý Hải Tuyền và mẹ là Hà Ái Du là diễn viên trong đoàn kịch lưu diễn tại Mĩ. Khi mới sinh Lý Tiểu Long hay ốm yếu bệnh tật.

Năm 1941 (1 tuổi) Lý Tiểu Long cùng bố mẹ trở về cố hương của họ tại Hồng Kông và sống trong một căn hộ tại đường 218 Nathan. Tới năm 1946 Lý Tiểu Long đóng vai đầu tiên trong phim The Beginning of a Boy và sau đó, anh tham gia trong các phim The Birth of Mankind, My Son và Ah Cheun v.v. (khoảng 20 phim). Từ các vai trẻ em này, tài năng diễn xuất của anh dần được bộc lộ.

Năm 1952 (12 tuổi) Lý Tiểu Long bắt đầu theo học tại trường trung học La Salle. Một năm sau, (1953) Lý hay giao du với bọn trẻ lêu lổng, thường gây lộn đánh nhau trên đường phố. Sau một lần bị đánh bại anh theo học Vịnh Xuân quyền cùng danh sư Diệp Vấn. Diệp Vấn về sau là chưởng môn hệ phái Vịnh Xuân quyền Hồng Kông.

Năm 1954 (14 tuổi) Lý Tiểu Long theo học khiêu vũ. Với vũ điệu cha-cha-cha, anh giành giải quán quân trong một cuộc thi khiêu vũ vào năm 1958 (18 tuổi). Cũng trong những năm này Lý Tiểu Long có một vai diễn trong The Orphan. Đây là vai trẻ em cuối cùng cũng là phim duy nhất không có cảnh đánh đấm. Cùng năm đó anh tham gia giải quyền Anh và đánh bại nguời vô địch 3 năm liền là David Kefield.

Vào năm 19 tuổi (1959), do có những trận đụng độ trên đường phố mà Lý Tiểu Long bị cảnh sát Hồng Kông điều tra. Lo lắng cho con bố mẹ anh đã quyết định sẽ đưa anh sang Mỹ, quay lại với San Francisco. Với 15$ của bố và 100$ của mẹ Lý Tiểu Long đã đến Mỹ và sống với một người bạn cũ của bố. Anh làm việc xung quanh cộng đồng người Hoa và về sau lại chuyển tới Seattle, Washington để làm việc cho Ruby Chow, một người bạn khác của cha. Anh sống trong một căn phòng phía trên của một nhà hàng với vai trò bồi bàn. Cuối cùng Lý gia nhập trường Edison Technica. Thời gian này anh bắt đầu dạy võ trong sân sau và công viên của thành phố.

Tháng 3 năm 1961, khi 21 tuổi Lý Tiểu Long vào học khoa Triết học của Đại học Washington, cũng tại đây họ Lý đã mở lớp dạy Kungfu cho sinh viên của trường.

Mùa hè năm 1963, Lý Tiểu Long cầu hôn với Amy Sanbo nhưng bị cô từ chối. Lý trở lại Hồng Kông với bạn là Doug Palmer. Đây là lần đầu Lý về thăm gia đình kể từ khi sang Mĩ. Trong lần trở lại Hồng Kông họ Lý có quay lại với Diệp Vấn xin theo học nốt phần cuối bài Mộc nhân thung mà Lý chưa học hết, nhưng bị Diệp Vấn từ chối. Lý Tiểu Long đã theo học với Thiệu Hán Sinh (sinh năm 1900) một số bài như Tinh võ hội tiết quyền, Thất tinh Đường lang băng bộ quyền v.v. Sau đó anh phải quay lại Seattle để tiếp tục việc học tập của mình, đồng thời bắt đầu nghiên cứu tìm cách dung hợp kĩ thuật của các võ phái để phát triển một đường hướng riêng.

Ngày 25 tháng 10 năm 1963 (23 tuổi), Lý Tiểu Long có buổi hẹn hò đầu tiên với Linda Emery (sau trở thành người vợ tương lai của anh). Họ đã có buổi ăn tối tại Space Needle. Thời gian này Lý Tiểu Long bắt đầu mở Trấn Phan Võ Quán. Anh rời “Trấn Phan Võ Quán” tới đường 4750 University gần khu sân bãi của trường đại học và tại đây, anh dạy một vài đệ tử trong số đó có cả người Mĩ. Tại trường Trung học Garfield họ Lý đã biểu diễn đòn đấm một inch, một kĩ thuật đặc thù của nguyên lí “đoản kiều phát lực” trong võ phái Vịnh Xuân quyền. Cú đấm này về sau đã làm lên sự nổi tiếng của anh tại 64′ Long Beach Internationals.

Năm 1964 (24 tuổi) Lý Tiểu Long gặp Jhoon Rhee tại cuộc thi karate quốc tế. Cả hai đều đạt kết quả tốt, Về sau Jhoon Rhee đã mời Lý Tiểu Long đến Washington, D.C. tham dự một giải đấu. Anh bàn với James Yimm Lee kế hoạch mở “Trấn Phan Võ Quán” thứ hai tại Oakland, California. Kế hoạch được thực hiện, và Lý Tiểu Long dời Seattle để bắt đầu võ quán thứ hai ở Oakland. Một người bạn tốt của Lý, Taky Kimura (Mộc Thôn, người Nhật), đảm đương vai trò người đứng đầu.

Ngày 2 tháng 8 năm 1964, Ed Parker, được biết đến như cha đẻ của karate Mĩ (Kempo), mời Lý Tiểu Long biểu diễn. Lý Tiểu Long đã biểu diễn đòn đánh 1 inch và hít đất với 2 ngón tay. Tại giải Karate quốc tế lần đầu có sự hiện diện Jay Sebring và William Dozier, một nhà sản xuất, người đang tìm kiếm một diễn viên cho một serie truyền hình mà ông đang làm. Sebring đưa bộ phim Cuộc biểu tình của Lý Tiểu Long cho Dozier, người rất ấn tượng với khả năng siêu phàm của Lý Tiểu Long. Sau đó Lý Tiểu Long bay tới Los Angeles, California để diễn thử.

Ngày 4 tháng 8 năm 1964, khi 24 tuổi, Lý Tiểu Long trở lại Seattle để cầu hôn Linda, và tới ngày 17 tháng 8 cùng năm thì anh cưới Linda. Ngay sau đó đôi vợ chồng trẻ chuyển đến Oakland.
Năm 1965, chỉ vài tháng sau khi cưới Lý Tiểu Long nhận được lời thách đấu của Hoàng Trạch Dân (Wong Jack Man), một thầy dạy Kungfu tại khu phố Tàu. Họ thỏa thuận nếu Lý Tiểu Long thua anh sẽ phải hoặc là đóng cửa võ quán của mình hoặc ngưng dạy những người da trắng, còn nếu Jack thua anh ta sẽ phải ngừng dạy võ. Hoàng Trạch Dân không tin là Lý sẽ dám nhận lời thách đấu, và cố trì hoãn trận đấu. Lý Tiểu Long đã nhận lời và yêu cầu họ không phải đợi. Hoàng Trạch Dân sau đó cố giới hạn kỹ thuật. Lý Tiểu Long khước từ những quy định đó và họ đã không đi đến thỏa thuận. Lý Tiểu Long đánh bại kẻ thù chỉ trong giây lát và giành phần thắng. Hoàng Trạch Dân bỏ chạy nhưng Lý Tiểu Long tóm lại và đánh gục hắn ngay trên võ đài. Đệ tử của Hoàng Trạch Dân định can thiệp song James Jimmy Lee, một người bạn tốt của Lý đã ngăn lại. Sau đó Lý Tiểu Long nhận ra tại sao trận đấu lại diễn ra lâu như vậy. Lý bắt đầu suy nghĩ về bản thân. Đó chính là cơ sở sau này cho môn võ Triệt quyền đạo (Jeet Kune Do), “Nghệ thuật chiến đấu bằng cách chặn đứng đòn tấn công của đối phương” đã được ra đời.

Triệt Quyền Đạo là một môn võ bao gồm đòn thế của nhiều môn phái như quyền Anh phương Tây, quyền Thái, Karate Nhật Bản, Taekwondo Hàn Quốc, võ Trung Hoa – Hồng Gia Quyền, Vịnh Xuân Quyền trong đó đặc biệt nhấn mạnh các kỹ thuật của Vịnh Xuân Quyền (như bài Mộc nhân thung cải cách) được họ Lý gọi chung là Kungfu.

Vào ngày 20 tháng 2 năm 1973, Lý Tiểu Long tham dự ngày lễ thể thao tại trường St. Francis Xavier. Cũng đầu năm này, Grace Lee, mẹ Lý Tiểu Long, gặp anh tại Los Angeles. Lý Tiểu Long thổ lộ với bà rằng anh không muốn sống thêm nữa và bà không phải lo về tài chính, tuy nhiên bà nghĩ con trai bà nói vớ vẩn.

Ngày 16 tháng 7 năm 1973 mưa to do cơn bão lớn tại Hồng Kông. Lý Tiểu Long tiêu phí 200$ để điện thoại cho Unicorn, người đã làm bộ phim ở Manila, trong phòng của anh tại khách sạn. Lý Tiểu Long nói với Unicorn anh thực sự thấy lo lắng về những cơn đau đầu mà mình đang phải chịu đựng. Ngày 18 tháng 7 cùng năm mái nhà của Lý Tiểu Long tại đường Cumberland ở Hong Kong bị thổi tung vì mưa to gió lớn. Tới ngày 20 tháng 7, Lý Tiểu Long viết một bức thư cho vị luật sư, Adrian Marshall, anh muốn thảo luận trên chuyến đi trở về Los Angeles. Lý Tiểu Long đã có tấm vé sẵn sàng trở về Mỹ cho buổi trình diễn trước công chúng, và anh dự định sẽ xuất hiện trên chương trình của Johnny Carson.

Raymond Chow (Châu Văn Hoài) đến nhà Lý Tiểu Long và hai người cùng bàn bạc về kế hoạch cho bộ phim Trò chơi tử thần. Linda hôn tạm biệt Lý Tiểu Long và nói cô phải ra ngoài làm mấy việc lặt vặt (đi chợ) và sẽ gặp anh vào buổi tối.

Raymond và Lý Tiểu Long tới thăm diễn viên Betty Ting Pei (Đinh Phối) tại căn hộ của cô để bàn về vai diễn của cô trong phim Game of Death. Họ dự định sẽ có bữa ăn tối để gặp George Lazenby và mời anh tham gia vào phim. Lý Tiểu Long nói rằng anh cảm thấy bị đau đầu, hỏi mượn tạm thuốc giảm đau của Betty, sau đó anh nằm lại trên giường của cô chờ đến bữa tối. Raymond Chow ra về và nói sẽ gặp lại họ sau.

Raymond Chow và George Lazenby gặp nhau tại nhà ăn và ngồi chờ Lý Tiểu Long và Betty tới, nhưng cả hai đều không xuất hiện. Lúc 9:00 tối, Chow nhận được cú điện của Betty; cô nói đã cố đánh thức Lý Tiểu Long nhưng anh không dậy. Betty đã gọi bác sĩ riêng của cô, ông ta cố giúp Lý Tiểu Long hồi tỉnh và sau đó đưa anh đến bệnh viện. Nhưng Lý Tiểu Long đã không thể tỉnh lại và anh đã vĩnh viễn ra đi. Bác sĩ đã rất ngạc nhiên khi biết anh bị hôn mê lâu như vậy vào buổi tối hôm đó nhưng thật không may Betty đã không gọi ông tới giúp sớm hơn cô ấy có thể.

Lý Tiểu Long chết tại Hồng Kông vì chứng phù não (não bị sưng to). Sau nhiều cuộc thảo luận và tranh cãi, các bác sĩ đã công khai nguyên nhân tử vong của Lý Tiểu Long là “chết do tai nạn bất ngờ”. Bộ phim Long tranh Hổ đấu (Enter the Dragon) đã phải trì hoãn lại 4 ngày sau vì diễn viên chính đã mất.

Ngày 25 tháng 7 năm 1973 tang lễ Lý Tiểu Long được tổ chức tại Hồng Kông và đã có hơn 25.000 người hâm mộ, bạn bè tới dự. Lý Tiểu Long được chôn cất cùng với bộ quần áo ưa thích mà anh từng mặc trong Long tranh Hổ đấu.

Ngày 30 tháng 7 năm 1973, sau một tang lễ nhỏ thứ hai ở Seattle, Washington tại Butterworth trên đại lộ East Pine, Lý Tiểu Long được chôn cất ở Nghĩa trang Lake View. Tiễn đưa anh bao gồm Steve McQueen, James Coburn, Danny Inosanto, Taky Kimura, Peter Chin, Chuck Norris và người em trai, Robert Lee.

Con trai của Lý Tiểu Long là Lý Quốc Hào (Bradon Lee), trong lúc diễn một bộ phim tâm lý có cảnh quay bắn súng, một viên đạn trong khầu 44 đã trúng vào người anh (đáng lẽ ra khẩu súng này không có đạn) và khiến anh qua đời vào năm 1993 , khi anh được 30 tuổi.

Các tác phẩm chính:
Đường Sơn đại huynh (The Big Boss)
Tinh Võ Môn (Fist of Fury)
Mãnh Long quá giang (The Way of The Dragon)
Long tranh Hổ đấu (Enter the Dragon)
Trò Chơi Tử Vong (Game of Death)
Tháp Tử Vong (Tower of Death)